Als er één axioma is waar ik naar leef als het gaat om het maken van kunst, dan is het dit: “Begeer je ideeën niet. Geef alles weg wat je weet, en er komt nog meer bij je terug.”
“Begeer je ideeën niet. Geef alles weg wat je weet, en er komt nog meer bij je terug.”
– Paul Arden
Dit citaat kwam ik tegen in het boek van Paul Arden uit 2003 “Het gaat er niet om hoe goed je bent, het gaat erom hoe goed je wilt zijn.” De wijsheid van Arden komt voort uit zijn jaren als creatief directeur in de reclame, en in dit boek biedt hij zijn geleerde lessen aan als zakelijk advies. Toch raakte het boek bij mij een gevoelige snaar. Hij leek precies het punt aan te snijden waar het creatieve proces soms stopt, op het kruispunt van ambitie en ons verlangen naar erkenning.
Het maken van kunst in een competitieve wereld stimuleert een mentaliteit van schaarste, een mentaliteit die elke kunstenaar tegenover de wereld plaatst anderen onder het valse voorwendsel dat er een beperkt aantal manieren is om kunstenaar te zijn en kunst te maken. Het maakt het gemakkelijk om elk idee dat we krijgen als kostbaar te beschouwen: een geheime moordenaar voor creatieve groei.
Iedereen die een creatieve praktijk hanteert, zal je vertellen dat dit gepaard gaat met een behoorlijke hoeveelheid angst: angst om te falen, angst voor kritiek, angst om zonder ideeën, talent of gedrevenheid te komen te zitten, om op een dag aan je werk te gaan zitten en te merken dat de put helemaal leeg is droog.
“Kunst maken betekent nu werken in tijden van onzekerheid”, schrijven David Bayles en Ted Orland in hun boek uit 2001 “Kunst & Angst.” “Het betekent leven met twijfel en tegenspraak, iets doen waar niemand veel om geeft of je het doet, en waarvoor misschien noch publiek noch beloning bestaat.”
“Kunst maken is moeilijk. Het kost tijd en oefening, soms veel geld, energie en ruimte, om nog maar te zwijgen van de bereidheid om herhaaldelijk te falen.”
Kunst maken is moeilijk. Het kost tijd en oefening, soms veel geld, energie en ruimte, om nog maar te zwijgen van de bereidheid om herhaaldelijk te falen. Het is gemakkelijk om op te geven, en veel mensen doen dat ook. Het is gemakkelijker om aan het einde van een lange dag tv te kijken of op je telefoon te scrollen, of om de volgende ochtend uit te slapen, in plaats van jezelf naar je werkplaats, computer of studio te slepen. En soms is het bevroren, paniekerige vooruitzicht dat je voor een blanco pagina komt te staan, genoeg om je ervan te weerhouden het zelfs maar te proberen.
Want om iets te maken, moet je een idee hebben, toch? Waar komen deze vandaan? Hoe bewaar je ze? Hoe weet je hoe je ze moet gebruiken? En hoe weet je zeker dat je meer krijgt?
Ik heb ontdekt dat er maar één manier is om al deze vragen te beantwoorden, en dat is deze: door al je ideeën weg te geven.
Waarom u uw ideeën nooit moet hamsteren
Arden zegt: “Het probleem met hamsteren is dat je uiteindelijk van je reserves moet leven. Uiteindelijk word je oud.”
Hamsteren is een op angst gebaseerde handeling. Het is een gewoonte die is ontwikkeld omdat je hebt geleerd jaloers te concurreren met iedereen om je heen, of omdat je hebt geleerd om jaloers te concurreren met iedereen om je heen simpelweg omdat je het gevoel hebt dat goede ideeën kostbare en zeldzame dingen zijn, die veilig moeten worden bewaard en... beschermd. Beide impulsen zijn weliswaar begrijpelijk, maar staan haaks op een gezonde creatieve praktijk.
Het probleem zit hem in de woordenstroom zelf: bewaren, oppotten, opslaan en zorgvuldig bewaken, het zijn allemaal woorden die muffe, donkere ruimtes oproepen, opgestapeld met ongebruikte en onaangeroerde schatten.
“Als je je ideeën weggeeft, beoefen je een krachtige, regeneratieve geloofsdaad.”
Het bezetten van deze stoffige ruimte is verstikkend. Het trekt zichzelf in, waardoor groei wordt voorkomen en beweging wordt beperkt.
Rik Rubin vergelijkt het proces van het genereren van ideeën met een rivier: “Een rivier van materiaal stroomt door ons heen. Wanneer we onze werken en onze ideeën delen, worden ze aangevuld. Als we de stroom blokkeren door ze allemaal binnen te houden, kan de rivier niet stromen en komen er maar langzaam nieuwe ideeën naar boven.”
Als u uw ideeën weggeeft, beoefent u een krachtige, regeneratieve geloofsdaad. Je maakt niet alleen je schatkist leeg en dwingt jezelf om ze voortdurend bij te vullen, maar je leert jezelf ook om op dat proces te vertrouwen. Je kiest ervoor om te geloven in je vermogen om opnieuw te creëren.
Wat betekent het om ze ‘weg te geven’?
Ik neem de richtlijn om mijn ideeën weg te geven letterlijk, en volg deze op elke manier die ik kan interpreteren: ik deel mijn ideeën met iedereen, zelfs met andere kunstenaars die ze misschien gebruiken. Ik brainstorm met vrienden en ben genereus met mijn energie en gedachten. Maar bovenal voer ik al mijn ideeën zo veel mogelijk uit, snel en zonder al te veel zorgen over perfectie.
“Alles wat je niet vrijelijk en overvloedig geeft, gaat voor jou verloren. Je opent je kluis en vindt as.”
– Annie Dillard
Annie Dillard zei het het beste, dus ik zal haar je laten vertellen: ‘Hardop niet wat goed lijkt voor een latere plaats in het boek, of voor een ander boek; geef het, geef het allemaal, geef het nu. De impuls om iets goeds te bewaren voor een betere plek later is het signaal om het nu uit te geven. Er zal iets meer ontstaan voor later, iets beters. Deze dingen vullen zich van achteren, van onderen, zoals bronwater. Op dezelfde manier is de impuls om voor jezelf te houden wat je hebt geleerd niet alleen beschamend, maar ook destructief. Alles wat je niet vrijelijk en overvloedig geeft, gaat voor jou verloren. Je opent je kluis en vindt as.”
Hier zegt Dillard dat het in de wacht zetten van een idee voor een niet nader genoemd toekomstideaal het idee zelf kan vernietigen. In plaats van bang te zijn dat dit idee je laatste zou kunnen zijn, kun je de vitaliteit ervan benutten en het meteen uitgeven, zodat je open kunt staan voor je volgende idee.
In mijn ervaring gebeurt de dood van het idee ook als je bang bent om over je werk te praten. Door uw ideeën met anderen te delen, ontstaat precies dat: een uitwisseling van kennis, ervaring of perspectieven dat, als je ervoor had gekozen om in jaloerse afzondering als schildwacht over je kleine schat te staan, je nooit toegang zou hebben gekregen naar. De angst dat anderen van je ‘stelen’ zet veel nadruk op het idee dat jouw idee volledig is origineel (dat is het waarschijnlijk niet!), of dat originaliteit op zichzelf de enige maatstaf voor waarde van kunst is (it niet!).
Wees genereus; Geloof dat wat je geeft, tien keer bij je terugkomt. Je kunst en leven zullen er alleen maar beter van worden.
Het idee is niet de kunst
“Waar haal jij je ideeën vandaan?” is een van de meest gestelde vragen die het publiek tijdens Q&A’s aan schrijvers stelt. “Wat een grappige vraag, alsof er een ideeënboom bestaat die vrucht geeft”, zegt de schrijver Larissa Pham schreef in de Paris Review. Ursula K. Le Guin noemde de vraag onbeantwoordbaar in een gelijknamig essay uit 1987, waarbij werd gezegd dat het uitging van twee mythen over de manier waarop fictie wordt gecreëerd: “Eerste mythe: er schuilt een geheim in het schrijverschap. Als je het geheim maar kunt leren kennen, word je meteen een schrijver; en het geheim zou kunnen zijn waar de ideeën vandaan komen. Tweede mythe: Verhalen beginnen vanuit ideeën; de oorsprong van een verhaal is een idee.”
Dit zijn mythen omdat ze berusten op de verkeerde veronderstelling dat een idee alleen al voldoende is om kunst te zijn. Maar de kunst is het ding: het verhaal, de muziek, de dans, het schilderij, wat het gemaakte, vervaardigde ding ook is dat door een gewoon persoon met het idee is gemaakt.
“Kunst komt voort uit het tonen van de materialen, zelfs als je hersenen papperig zijn, zelfs als je niets in gedachten hebt.”
“Hoe meer ik nadenk over het woord ‘idee’, hoe minder idee ik heb wat het betekent”, zegt Le Guin. “Ik denk dat dit een soort afkorting is van ‘idee’ om te staan voor het ingewikkelde, obscure, onbegrepen proces van de conceptie en vorming van wat is. Het wordt een verhaal als het wordt opgeschreven.” Er staat zoveel druk op het idee, misschien omdat veel mensen de realiteit van creatief niet begrijpen werk. Omdat kunst zo krachtig kan zijn, is het gemakkelijk om bepaalde mythologieën over hoe kunst tot stand komt te geloven, vooral mythen die zo overtuigend zijn als die van ‘de muze’.
Er bestaat een hele geromantiseerde traditie waarin kunstenaars wachten op de blikseminslag van de inspiratie voordat ze er koortsachtig op ingaan meesterwerk, maar elke creatieve persoon die ik ken zal je vertellen dat de waarheid veel minder glamoureus is: kunst komt voort uit het saaie, regelmatige, toegewijde slijpen van een. Dit betekent dat je 1000 woorden per dag moet schrijven, ook al is elke zin bestemd voor de prullenbak of voor het putten uit elke ochtend een uur lang leven, zelfs als er alleen nog maar lege koffiebekers in de recycling te halen zijn bak.
Kunst komt voort uit het tonen van de materialen, zelfs als je hersenen moe zijn, zelfs als je niets in gedachten hebt, lang voordat je weet wat er gaat gebeuren als je begint te werken. Je komt toch opdagen omdat je weet dat op een gegeven moment, soms wanneer je het het minst verwacht, ook de goede dingen opduiken.
Let op en gebruik het allemaal
In plaats van te wachten op het perfecte idee, halen de meeste kunstenaars overal en altijd inspiratie op, simpelweg door hun vermogen om op te letten aan te scherpen. “Ideeen krijg je door te dagdromen, zegt Neil Gaiman. “Van verveling krijg je ideeën. Je krijgt voortdurend ideeën. Het enige verschil tussen schrijvers en andere mensen is dat we het merken als we het doen.”
Je kunt je eigen muze zijn, creëer je eigen magie, gewoon door leren opletten en zich ertoe verbinden om voor uw praktijk te verschijnen. “Kunst maken is een gewone en nauw menselijke activiteit”, schrijven Bayles en Orland. “De moeilijkheden waarmee kunstmakers worden geconfronteerd zijn niet ver weg en heroïsch, maar universeel en bekend.”
Laat je niet intimideren door het idee: of je nu wacht op de perfecte, of je denkt dat het al eerder is gedaan, of welk ander verhaal de angst in je hoofd je ook vertelt. Het gaat niet om het idee, maar om wat je ermee doet, en er zijn geen grenzen aan hoe vaak je het kunt proberen!
“Vertrouw erop dat je nieuwe ideeën zult blijven genereren door naar je praktijk te komen, zelfs als je leeg bent.”
"Geef het allemaal uit, schiet erop, speel het, verlies het, allemaal meteen, elke keer weer", zegt Annie Dillard. Vertrouw erop dat je nieuwe ideeën zult blijven genereren door naar je praktijk te komen, zelfs als je leeg bent. Speel snel en los met ideeën, zonder angst, en breng die energie keer op keer terug in je praktijk.
Mijn man, die ook schrijver is, is de eerste persoon tot wie ik me wend als ik voel dat het lampje uitgaat en ik zoem, verwikkeld in die eerste elektrische stroom van energie over een nieuw idee. Ik kom zijn kantoor binnen rennen, barstend over hoe ik denk dat een scène zou moeten verlopen, of hoe ik een personage uit een raar probleem ga manoeuvreren waarin ik hem heb gestopt. Hij knikt altijd, beleefd niet onder de indruk.
‘Laten we het op de pagina bekijken’, zegt hij. Het is een liefdevolle herinnering dat het alleen daar is, in het werk dat we maken, dat een idee enige echte magie kan aannemen.
Stephanie H. Vallen op
