Το cadenza είναι ένα απόσπασμα μουσικής που συνήθως περιέχεται στην τελευταία φράση ενός κλασικού έργου (καθώς επίσης τζαζ και λαϊκή μουσική) που καλεί έναν σολίστ ή, μερικές φορές, ένα μικρό σύνολο για να εκτελέσει έναν αυτοσχεδιασμό ή μια διακοσμητική γραμμή που είχε συντεθεί στο παρελθόν. Το cadenza συχνά επιτρέπει στους ερμηνευτές να επιδείξουν τις δεξιοτεχνικές τους δεξιότητες καθώς «ελεύθερου στυλ» μελωδικά και ρυθμικά.
Η προέλευση της Cadenza
Η λέξη "cadenza" προέρχεται στην πραγματικότητα από την ιταλική λέξη "cadence". Τα Cadences είναι μελωδικές/αρμονικές/ρυθμικές γραμμές μουσικής που χρησιμοποιούνται για την ολοκλήρωση του κομματιού. Με άλλα λόγια, ένα σήμα ότι το τραγούδι/το κίνημα έχει τελειώσει ή πρόκειται να τελειώσει. Αν ακούσετε τα τελευταία μέτρα του Η Συμφωνία Έκπληξη του Χάιντν, θα ακούσετε τις συγχορδίες που μοιάζουν με οικουμενικά που ανακοινώνουν ότι η συμφωνία έχει τελειώσει. Όταν ακούτε άλλα κλασικά έργα, δώστε προσοχή στο πώς τελειώνει το κομμάτι και θα αρχίσετε να ακούτε ένα γνώριμο μοτίβο.
Η χρήση των cadenzas σε ένα κονσέρτο κλασικής μουσικής προέκυψε από τη χρήση τους σε φωνητικές άριες. Συχνά ζητήθηκε από τους τραγουδιστές να επεξεργαστούν τον ρυθμό της άριας τους με στολισμό ή αυτοσχεδιασμό. Πολλοί συνθέτες άρχισαν να ενσωματώνουν αυτό το στυλ μουσικής στα δικά τους γραπτά, συμπεριλαμβανομένου του κοντσέρτου. Όπως και έγινε, το cadenza ταίριαζε τέλεια στη φόρμα του κοντσέρτο.
Παραδείγματα Cadenzas
Cadenzas in Concerti: Στις περισσότερες περιπτώσεις, το cadenza τοποθετείται κοντά στο τέλος της κίνησης. Η ορχήστρα θα σταματήσει να παίζει και ο σολίστ θα αναλάβει. Το cadenza θα τελειώσει με τον σολίστ να παίζει ένα τρίλι και την ορχήστρα να συμμετέχει για να τελειώσει το κίνημα. Πολλοί συνθέτες άφησαν το cadenza κενό μέσα στην παρτιτούρα του μουσικού, επιτρέποντας στον ερμηνευτή να αυτοσχεδιάσει και να επιδείξει τις μουσικές και καλλιτεχνικές του ικανότητες.
Γνωρίζοντας ότι ορισμένοι μουσικοί ήταν ανίκανοι να αυτοσχεδιάσουν μόνοι τους, πολλοί συνθέτες θα συνέθεταν το cadenza για να το κάνουν να ακούγεται σαν να αυτοσχεδιαζόταν από τον ερμηνευτή επί τόπου. Μερικοί συνθέτες θα έγραφαν ακόμη και cadenzas για μουσική άλλων συνθετών (π.χ., τόσο ο Mendelssohn όσο και ο Brahms έγραψαν cadenzas για τα κοντσέρτα του Beethoven και του Mozart. Ο Μπετόβεν έγραψε επίσης καντένζα για τα κοντσέρτα του Μότσαρτ). Επιπλέον, οι ερμηνευτές που δεν έχουν ικανότητες αυτοσχεδιασμού συχνά αντιγράφουν ή μιμούνται τα αυτοσχέδια cadenzas που εκτελούνται από άλλους.
- Κοντσέρτο για βιολί Νο. 2 του Μότσαρτ (παρακολουθήστε και ακούστε στο YouTube)
- Κοντσέρτο του Μότσαρτ για φλάουτο και άρπα (παρακολουθήστε και ακούστε στο YouTube)
- Κοντσέρτο για βιολοντσέλο Νο. 1 του Haydn (παρακολουθήστε και ακούστε στο YouTube)
- Κοντσέρτο για βιολί Νο. 4 του Haydn (παρακολουθήστε και ακούστε στο YouTube)
Cadenzas στη φωνητική μουσική
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, συχνά ζητούνταν από τους τραγουδιστές να εξωραΐσουν ή να αυτοσχεδιάσουν τους δικούς τους ρυθμούς της άριας. Συνθέτες όπως ο Μπελίνι, ο Ροσίνι και ο Ντονιτσέτι χρησιμοποίησαν εκτενώς cadenzas σε όλες τις όπερές τους. Χαρακτηριστικά, στην άρια γράφτηκαν τρία cadenza, με το πιο δύσκολο να επιφυλάσσεται για το τελευταίο. Ακολουθούν μερικά παραδείγματα φωνητικών cadenza:
- Η Μπέβερλι Σιλς τραγουδάει το «Cielo! che diverrò... Ναι, πολύ... Dal Soggiorno... Αχ! che Spiegar» από την Πράξη II της όπερας του Rossini, L'assedio di Corinto (ακούστε στο YouTube)
- Η Όλγα Τριφώνοβα τραγουδά «Ο Ύμνος στον Ήλιο» από το έργο του Νικολάι Ρίμσκι-Κόρσακοφ Le Coq d'Or (παρακολουθήστε και ακούστε στο YouTube)
- Η Rachel Gilmore τραγουδά το "Les Oiseaux Dans la Charmille" (μάθετε τους στίχους αυτής της άριας) από την όπερα του Όφενμπαχ, Les Contes d'Hoffmann(παρακολουθήστε και ακούστε στο YouTube)
- Η Anna Netrebko τραγουδά "Il dolce suono" (μάθετε τους στίχους αυτής της άριας) από την όπερα του Donizetti, Lucia di Lammermoor(παρακολουθήστε και ακούστε στο YouTube)
- Η Dame Joan Sutherland τραγουδά το "Son vergin vezzosa" από την όπερα του Bellini, Εγώ πουριτάνι (ακούστε στο YouTube)
