De voorwaarde schilderachtig wordt gebruikt om een schilderij te beschrijven dat is gemaakt in een stijl die het medium waarin het is gemaakt, viert, zij het olieverf, acrylverf, pastel kleuren, gouache, waterverf, enz., in plaats van een stijl die de scheppingsdaad of het gebruikte medium probeert te verbergen. Het is een losse en expressieve benadering van het schilderproces waarbij de penseelstreken (of zelfs messtreken, als er verf is aangebracht met een paletmes) zichtbaar zijn. Het contrasteert met een beheerste schilderstijl die de penseelstreken probeert te verbergen. De woordenlijst van de Tate Gallery zegt dat de term schilderkunst "de implicatie met zich meebrengt dat de kunstenaar is" genieten van de manipulatie van de olieverf zelf en optimaal gebruik maken van zijn sensuele eigendommen."
In de afgelopen eeuwen (en in verschillende moderne kunststromingen, zoals fotorealisme), hebben schilders hard gewerkt om te elimineren of te verbergen alle duidelijke penseelstreken of textuur in een schilderij, kleuren mengen en gladstrijken om alle bewijzen over hoe het werk was te verbergen gemaakt.
Impasto niet vereist
Het maken van een schilderkunstig kunstwerk betekent niet dat het stuk impasto moet worden gedaan - een schilderij waarin de verf wordt aangebracht dik, soms zelfs dik genoeg om het stuk 3D te laten lijken - hoewel een impasto-schilderij in feite schilderachtig. Verf kan dun zijn en toch schilderachtig worden aangebracht. Het oppervlak van een sculptuur kan zelfs schilderachtig worden genoemd als de gebeeldhouwde of gemodelleerde tekens op penseelstreken lijken of zichtbaar zijn.
Schilderachtig versus lineair
De schilderkunstige stijl wordt vaak gecontrasteerd met lineaire schilderkunst. Lineaire schilderkunst, zoals de naam al doet vermoeden, is gebaseerd op contouren en grenzen, net zoals cartoontekenen, hoewel niet per se zo expliciet, met geïsoleerde objecten en figuren. Vormen worden eerst getekend en vervolgens zorgvuldig overschilderd en afgebakend met harde randen of verder benadrukt met lijn. Vormen zijn scherp gedefinieerd en gradaties van waarde worden subtiel weergegeven. "De geboorte van Venus" door Sandro Botticelli (ca. 1484-1486) is een voorbeeld van lineaire schilderkunst. Het onderwerp van het schilderij beeldt beweging uit, maar het aanbrengen van de verf zelf niet.
Een schilderkunstige stijl daarentegen toont duidelijk haar penseelstreken en aangebrachte verf en de energie van het gebaar dat nodig was om de markeringen op het oppervlak van het werk te maken. De stijl is dynamisch en expressief en vertoont textuur. Er zijn zachte randen en harde randen en beweging, waarbij de ene vorm van kleur overgaat in de andere. "Regen, stoom en snelheid" door J. M. W. Draaier (1844) is een voorbeeld van schilderkunstige stijl. De techniek van Peter Paul Rubens, de grote barokkunstenaar van België, wordt vaak als schilderkunstig omschreven.
Een schilderij kan kenmerken hebben van zowel lineaire als schilderkunstige stijlen, maar het algehele effect zal van het een of het ander zijn.
Andere voorbeelden van kunstwerken
De close-up details in expressionistische schilderijen van van Gogh en andere zijn voorbeelden van een schilderkunstige stijl. De term kan worden toegepast op veel andere artiesten, waaronder: Rembrandt van Rijn, John Singer Sargent, Lucian Freud, Pierre Bonnard en de abstracte expressionisten van na de Tweede Wereldoorlog.
