Gelijktijdig contrast verwijst naar de manier waarop twee verschillende kleuren elkaar beïnvloeden. De theorie is dat de ene kleur de manier waarop we de toon en tint van een andere waarnemen kan veranderen wanneer de twee naast elkaar worden geplaatst. De werkelijke kleuren zelf veranderen niet, maar we zien ze als veranderd.
De regel van gelijktijdig contrast
De Franse chemicus Michel Eugène Chevreul ontwikkelde de regel van gelijktijdig contrast. Het stelt dat als twee kleuren dicht bij elkaar liggen, elk de tint van het complement van de aangrenzende kleur zal aannemen.
Om dit te begrijpen, moeten we kijken naar de onderliggende tinten waaruit een bepaalde kleur bestaat. Bruce MacEvoy geeft een voorbeeld van het gebruik van donkerrood en lichtgeel in zijn essay, "Michel-Eugène Chevreul's 'Principes van kleurharmonie en contrast.'" De visuele aanvulling op lichtgeel is donkerblauwviolet en de aanvulling op donkerrood is lichtblauwgroen.
Wanneer deze kleuren in hun paren naast elkaar worden bekeken, zal het rood meer een violette tint lijken te hebben en het geel meer groen. MacEvoy voegt toe: "Tegelijkertijd zullen doffe of bijna neutrale kleuren verzadigde kleuren intenser maken, hoewel Chevreul niet duidelijk was over dit effect."
Het meest intense gelijktijdige contrast is met kleuren die om te beginnen complementair zijn, omdat dit de nevenschikking is van extremen van het kleurenwiel.
Vuistregels:
- Een donkere kleur die naast een lichte kleur wordt geplaatst, zorgt ervoor dat ze er allebei helderder uitzien.
- Donker naast helder zorgt ervoor dat de lichte er helderder uitziet.
- Donker naast licht maakt het licht lichter en het donker donkerder.
- Warmere kleuren zien er warmer uit als ze naast koele kleuren worden geplaatst.
- Koele kleuren zien er koeler uit als ze naast warme kleuren worden geplaatst.
- Een felle kleur naast een gedempte kleur zorgt ervoor dat de gedempte er doffer uitziet.
- Als twee kleuren een vergelijkbare helderheid hebben, zullen ze er allebei minder helder uitzien als ze naast elkaar worden geplaatst.
De oorsprong van gelijktijdig contrast
Gelijktijdig contrast werd voor het eerst beschreven in de 19e eeuw door Chevreul in zijn beroemde boek over kleur theorie, "The Principle of Harmony and Contrast of Colors", gepubliceerd in 1839 (vertaald in het Engels in 1854).
In het boek bestudeerde Chevreul systematisch kleur en kleurperceptie en liet hij zien hoe onze hersenen kleur en waarderelaties waarnemen. MacEvoy legde de aanpak uit:
"Door observatie, experimentele manipulatie en basiskleurendemonstraties die werden beoefend op zijn collega's en klanten, Chevreul identificeerde zijn fundamentele "wet" van het gelijktijdige contrast van kleuren: soms wordt naar gelijktijdig contrast verwezen naar als gelijktijdig kleurcontrast of gelijktijdige kleur.
Van Goghs gebruik van gelijktijdig contrast
Gelijktijdig contrast is het duidelijkst wanneer complementaire kleuren naast elkaar worden geplaatst. Denk aan Van Goghs gebruik van felblauw en geeloranje in het schilderij"Caféterras op de Place du Forum, Arles" (1888) of het rood en groen in "Night Cafe in Arles" (1888).
In een brief aan zijn broer Theo beschreef Van Gogh het café waarin hij schilderde "Nachtcafé in Arles" als “bloedrood en dof geel met een groene biljarttafel in het midden, vier citroengele lampen met een oranje en groene gloed. Overal is er een botsing en contrast van de meest uiteenlopende rood- en groentinten.” Dit contrast weerspiegelt ook de "vreselijke hartstochten van de mensheid" die de kunstenaar in het café observeerde.
Van Gogh gebruikt een gelijktijdig contrast van complementaire kleuren om sterke emoties over te brengen. De kleuren botsen met elkaar, waardoor een gevoel van ongemakkelijke intensiteit ontstaat.
De meeste kunstenaars begrijpen dat kleurentheorie een zeer belangrijke rol speelt in hun werk. Toch is het essentieel om verder te gaan dan het kleurenwiel, complementaire kleuren en harmonieën. Dat is waar deze theorie van gelijktijdig contrast om de hoek komt kijken. Onthoud dat kleuren een schaduw werpen die is getint met hun complement, dus voor een samenhangend uiterlijk van het palet, wil je kleuren naast elkaar in hetzelfde bereik van tintwarmte hebben. Om een kleur lichter te laten lijken, zet je er een donkere kleur naast en vice versa.
Denk de volgende keer dat u een palet kiest, na over hoe aangrenzende kleuren elkaar beïnvloeden. Als u wilt testen hoe kleuren bij elkaar zullen passen voordat u ze op canvas plaatst, schildert u een klein staaltje van elke kleur op afzonderlijke kaarten. Beweeg deze kaarten dicht bij en van elkaar af om te zien hoe elke kleur verandert. Het is een snelle manier om te weten of je het effect leuk vindt of dat iets extra moet worden gekleurd voordat je een kleur of mix op het werk zelf aanbrengt.
Bewerkt door Lisa Marder
bronnen
MacEvoy, B. "Michel-Eugene Chevreul's 'Principes van kleurharmonie en contrast.'" 2015.
Yale University Art Gallery. "Artiest: Vincent van Gogh; Le café de nuit." 2016.
