Met een prestatiegeschiedenis die meer dan 300 jaar teruggaat, Tsjaikovski's "Ouverture 1812" is misschien geschreven door een Rus om een nieuwe kathedraal te herdenken, maar tegenwoordig is het misschien wel het meest bekend als een muzikaal symbool van Amerika's onafhankelijkheid.
Een grootse herdenking
In 1880 suggereerde Tsjaikovski's vriend Nikolai Rubinstein dat de Russische componist van enkele van 's werelds meest geliefde balletten zou een groots werk moeten maken om te worden gespeeld ter ere van een aantal aankomende evenementen. Rubinstein had specifiek de voltooiing van de kathedraal van Christus de Verlosser in gedachten (die ook diende als een gedenkteken ter herdenking van de overwinning van Rusland in de Franse invasie van Rusland in 1812), evenals de 25e verjaardag van de kroning van keizer Alexander II en de kunst- en industrietentoonstelling in Moskou van 1882. In oktober van datzelfde jaar begon Tsjaikovski met het componeren van het werk en voltooide het zes weken later.
Muzikale structuur
Tsjaikovski's partituur is een muzikaal verslag van de gebeurtenissen die plaatsvonden tijdens Napoleons invasie van Rusland in 1812. Toen meer dan 400.000 Franse soldaten met hun meer dan 1000 kanonnen en artillerie naar Moskou begonnen te marcheren, riep de Russische Heilige Synode haar mensen op om te bidden voor veiligheid, vrede en verlossing, wetende dat het Russische keizerlijke leger slechts een fractie was van de omvang van Napoleon - en slecht uitgerust voor de strijd om bagageruimte. Russen verzamelden zich in kerken in het hele land en boden hun gebeden aan.
Tsjaikovski vertegenwoordigt dit in de ouverture opening door het scoren van de één strofe oosters-orthodoxe hymne, "Troparion of the Holy Cross (O Lord, Save Thy People)" voor vier cello's en twee altviolen. Om de toename van spanningen in oorlogstijd te symboliseren, gebruikt Tsjaikovski een combinatie van pastorale en krijgshaftige thema's. Wanneer Franse troepen steeds dichter bij de stad komen en de gevechten beginnen, klinkt het Franse volkslied, "La Marsillaise," wordt meer op de voorgrond gehoord en overweldigt uiteindelijk het orkest zodra blijkt dat de Fransen dat zijn onoverwinnelijk.
Op dit punt roept de Russische tsaar het Russische volk op om hun huizen te verlaten en hun land samen met hun medesoldaten te verdedigen. De Overture schakelt nu een versnelling hoger, waarbij een reeks Russische volksmelodieën op de voorgrond treden. De Franse en Russische thema's gaan heen en weer en symboliseren de gevechten die leidden tot de Slag om Borodino, het keerpunt in de oorlog. Hier bevat Tsjaikovski's partituur de ontploffing van vijf kanonnen, gevolgd door een reeks dalende melodieën als de Fransen zich terugtrekken. De overwinningsvieringen van Rusland worden vertegenwoordigd door een grandioze herhaling van "O Heer, red uw volk", compleet met het luiden van allerlei soorten klokken en nog 11 kanonschoten.
Eerste optredens
Voor het eerste optreden van de ouverture werden grote plannen gemaakt. De concertorganisatoren stelden zich voor dat de uitvoering zou plaatsvinden op het plein net buiten de pas voltooide kathedraal, met een groot koperensemble als aanvulling op het orkest. De klokken van de kathedraal, evenals de klokken van andere kerken in het centrum van Moskou, zouden op het juiste moment luiden met de ouverture. Zelfs kanonnen met elektronisch bedrade contactschakelaars waren gepland om op commando te vuren. Helaas is dit grootse concert nooit van de grond gekomen, grotendeels vanwege de te ambitieuze productie en de moord op keizer Alexander II op 13 maart 1881. De ouverture werd uiteindelijk uitgevoerd in 1882 tijdens de kunst- en industrietentoonstelling in Moskou in een tent buiten de kathedraal (die pas in 1883 werd voltooid).
Tsjaikovski en de pops
Misschien vond de beroemdste uitvoering van de "Ouverture 1812" niet plaats in Rusland of Europa, maar in Amerika. Arthur Fiedler, dirigent van Boston Pops, was ongetwijfeld geïnspireerd door de opwindende muzikale structuur van de ouverture toen hij besloot om het op te nemen als onderdeel van zijn 1974 Independence Day-uitvoering. Daarnaast choreografeerde Fiedler vuurwerk, kanonnen en een kerkklokkoor voor de ouverture. Sindsdien volgden orkesten in de hele VS snel dit voorbeeld, en het is nu een traditie om de ouverture uit te voeren tijdens de vieringen van de Onafhankelijkheidsdag. Als gevolg hiervan zijn veel Amerikanen gaan geloven dat het stuk de overwinning van de Verenigde Staten op het Britse rijk vertegenwoordigt tijdens de oorlog van 1812, laat staan dat de ouverture "La Marsillaise" en "God Save the Tsar" bevat. Toch, als Tsjaikovski nog leefde vandaag zou hij gevleid kunnen zijn over de verkeerde voorstelling van zaken, aangezien het kenmerk van elk groot kunstwerk zijn tijdloosheid en universele relevantie is.
