Vincent van Gogh (1853-1890), die als kunstenaar een gekweld leven leidde, tijdens zijn leven slechts één schilderij verkocht en stierf relatief jong door, vermoedelijk, zelf toegebrachte schotwond, bleek misschien wel de beroemdste artiest van allemaal te zijn tijd. Zijn schilderijen worden wereldwijd erkend en gedrukt en originelen kosten miljoenen dollars op een veiling. Het schilderij Les Alyscamps, bijvoorbeeld verkocht voor $ 66,3 miljoen op 5 mei 2015, bij Sotheby's New York.
We kennen niet alleen de schilderijen van Van Gogh goed, maar we hebben de kunstenaar Van Gogh ook leren kennen door de vele brieven die hij in de loop van zijn leven met zijn broer Theo heeft uitgewisseld. Er zijn 651 brieven bekend van Van Gogh aan zijn broer, evenals zeven aan Theo en zijn vrouw Jo. Die, samen met brieven die Van Gogh van hen en anderen ontving, zijn verzameld in verschillende uitstekende boeken, zoals als Van Goghs brieven: de geest van de kunstenaar in schilderijen, tekeningen en woorden, 1875-1890 (Koop bij Amazon) en online op The Vincent Van Gogh Gallery.
Van Gogh had veel te zeggen over het schilderproces en de geneugten en moeilijkheden van het kunstenaarschap. Hieronder volgen enkele van zijn gedachten uit zijn brieven aan zijn broer, Theo.
Van Gogh over leren schilderen
"Zodra ik meer macht over mijn penseel heb, zal ik nog harder werken dan ik nu doe... het zal niet lang meer duren of u hoeft mij geen geld meer te sturen."
(Brief aan Theo van Gogh, 21 januari 1882)
"Er zijn twee manieren om over schilderen te denken, hoe het niet te doen en hoe het wel te doen; hoe het te doen -- met veel tekening en weinig kleur; hoe het niet moet - met veel kleur en weinig tekenen."
(Brief aan Theo van Gogh, april 1882)
"Zowel in figuur als landschap... Ik wil op het punt komen dat mensen van mijn werk zeggen: die man voelt diep, die man voelt scherp."
(Brief aan Theo van Gogh, 21 juli 1882)
“Wat ik zo leuk vind aan schilderen, is dat je met dezelfde moeite die je een tekening overneemt, je ook mee naar huis neemt iets dat veel beter de indruk wekt en veel prettiger is om naar te kijken … het geeft meer voldoening dan tekenen. Maar het is absoluut noodzakelijk om de juiste verhouding en de positie van het object vrij correct te kunnen tekenen voordat men begint. Als men hierin fouten maakt, loopt het allemaal op niets uit.”
(Brief aan Theo van Gogh, 20 augustus 1882)
"Zoals oefening kunst baart, kan ik niet anders dan vooruitgang boeken; elke tekening maakt men, elk studie een schildert, is een stap vooruit."
(Brief aan Theo van Gogh, ca.29 oktober 1883)
"Ik denk dat het beter is om met het mes een verkeerd stuk af te schrapen en opnieuw te beginnen, dan te veel correcties aan te brengen."
(Brief aan Theo van Gogh, oktober 1885)
Van Gogh over kleur
"Ik weet zeker dat ik een instinct heb voor kleur, en dat het me steeds meer zal overkomen, dat schilderij zit in het merg van mijn botten."
(Brief aan Theo van Gogh, 3 september 1882)
“Indigo met terra sienna, Pruisisch blauw met gebrande sienna, geven echt veel diepere tonen dan puur zwart zelf. Als ik mensen hoor zeggen ‘er is geen zwart in de natuur’, denk ik soms: ‘Er is ook geen echt zwart in kleuren’. U moet echter oppassen dat u niet in de fout valt te denken dat de coloristen geen zwart gebruiken, want natuurlijk zodra een element van blauw, rood of geel wordt gemengd met zwart, het wordt grijs, namelijk een donker, roodachtig, geelachtig of blauwachtig grijs."
(Brief aan Theo van Gogh, juni 1884)
"Ik onthoud uit de natuur een bepaalde volgorde en een zekere correctheid bij het plaatsen van de tonen; Ik bestudeer de natuur, om geen dwaze dingen te doen, om redelijk te blijven. Ik vind het echter niet zo erg of mijn kleur precies overeenkomt, als het er maar mooi uitziet op mijn doek, zo mooi als het er in de natuur uitziet."
(Brief aan Theo van Gogh, oktober 1885)
"In plaats van te proberen precies te reproduceren wat ik voor me zie, maak ik meer willekeurig gebruik van kleur om mezelf krachtiger uit te drukken."
(Brief aan Theo van Gogh, 11 augustus 1888)
"Ik voel zo'n creatieve kracht in mezelf dat ik zeker weet dat de tijd zal komen dat ik, om zo te zeggen, elke dag regelmatig iets goeds zal maken. Maar er gaat zelden een dag voorbij dat ik iets niet maak, hoewel het nog niet het echte is dat ik wil maken."
(Brief aan Theo van Gogh, 9 september 1882)
"Om de eerlijkheid van haar te overdrijven, kom ik zelfs tot oranje tinten, chroom en lichtgeel... Ik maak een effen achtergrond van het rijkste, intensste blauw dat ik kan bedenken, en door deze eenvoudige combinatie van de heldere kop tegen de rijke blauwe achtergrond, krijg ik een mysterieus effect, als een ster in de diepten van een azuurblauwe hemel."
(Brief aan Theo van Gogh, 11 augustus 1888)
"Kobalt is een goddelijke kleur en er is niets zo fijn om een sfeer rond dingen te brengen. Karmijn is het rood van wijn en is warm en levendig als wijn. Hetzelfde geldt ook voor smaragdgroen. Het is een valse zuinigheid om ze weg te doen, met die kleuren. Cadmium ook."
(Brief aan Theo van Gogh, 28 december 1885)
Van Gogh over de uitdagingen van de schilderkunst
"Schilderen is als het hebben van een slechte minnares die geld uitgeeft en uitgeeft en het is nooit genoeg... Ik zeg tegen mezelf dat zelfs als er van tijd tot tijd een aanvaardbare studie uit komt, het goedkoper zou zijn geweest om het van iemand anders te kopen."
(Brief aan Theo van Gogh, 23 juni 1888)
"De natuur begint altijd met weerstand te bieden aan de kunstenaar, maar wie het echt serieus neemt, laat zich niet afschrikken door die tegenstand."
(Brief aan Theo van Gogh, ca.12 oktober 1881)
Van Gogh over het kijken naar een leeg canvas
"Sla gewoon iets op als je een leeg canvas ziet dat je in het gezicht staart als een imbeciel. Je weet niet hoe verlammend dat is, die blik van een blanco doek, die tegen de schilder zegt: 'Je kunt niets doen'. Het doek heeft een idiote blik en fascineert sommige schilders zo dat ze zelf idioten worden. Veel schilders zijn bang voor het blanco canvas, maar het blanco canvas is bang voor de echte, gepassioneerde schilder die durft en voor eens en altijd de betovering van 'je kunt niet' heeft verbroken.”
(Brief aan Theo van Gogh, oktober 1884)
Van Gogh op Plein-Air schilderij
"Probeer maar eens naar buiten te gaan en ter plekke dingen te schilderen! Er gebeuren dan allerlei dingen. Ik moest een goede honderd of meer vliegen van [mijn] doeken plukken... om nog maar te zwijgen van stof en zand [noch] het feit dat als je ze een paar uur door heide en heggen draagt, een tak of twee ze waarschijnlijk zal krassen... en dat de effecten die je wilt vastleggen veranderen naarmate de dag vordert."
(Brief aan Theo van Gogh, juli 1885)
Van Gogh over fotografische portretten
"Ik heb de laatste tijd twee foto's van mezelf geschilderd, waarvan er één nogal het ware karakter heeft... Ik vind foto's altijd afschuwelijk, en ik heb ze niet graag in de buurt, vooral niet van personen die ik ken en liefheb... fotografische portretten verwelken veel eerder dan wijzelf, terwijl het geschilderde portret een gevoel is, gedaan wordt met liefde of respect voor de mens die wordt afgebeeld."
(Brief aan Wilhelmina van Gogh, 19 september 1889)
Van Gogh over het signeren van een schilderij
"... in de toekomst zou mijn naam in de catalogus moeten staan als ik hem op het doek signeer, namelijk Vincent en niet Van Gogh, om de eenvoudige reden dat ze die laatste naam hier niet weten uit te spreken."
(Brief aan Theo van Gogh vanuit Arles, 24 maart 1888)
Bron
Van Gogh als briefschrijver, Een nieuwe editie, Van Gogh Museum, http://vangoghletters.org/vg/letter_writer_1.html
