Een tweeluik (spreek uit als dip-tick) is een kunstwerk dat in twee delen is gemaakt. Het kan een schilderij, tekening, foto, snijwerk of ander plat kunstwerk zijn. Het formaat van de foto's kan liggend of staand zijn en de twee delen zullen meestal even groot zijn. Als een artiest een derde paneel toevoegt, is dat: een drieluik.
Het tweeluik in de kunst gebruiken
Diptieken zijn al eeuwenlang een populaire keuze onder kunstenaars. Meestal zijn de twee panelen nauw verwant aan elkaar, hoewel een tweeluik ook kan worden gebruikt voor één stuk dat over twee afzonderlijke panelen wordt voortgezet. Een landschapsschilder kan er bijvoorbeeld voor kiezen om de scène over twee panelen te schilderen die vervolgens samen worden weergegeven.
In andere gevallen kunnen de twee panelen verschillende perspectieven op hetzelfde onderwerp zijn of kleur of compositie delen met verschillende onderwerpen. Een veelvoorkomend voorbeeld hiervan zijn portretten die zijn geschilderd van een getrouwd stel, met één persoon in elk paneel, met dezelfde techniek en hetzelfde kleurenpalet. Andere tweeluiken kunnen zich richten op contrasterende concepten, zoals leven en dood, gelukkig en verdrietig, of rijk en arm.
Structurele variaties
Traditioneel waren diptieken scharnierend als boeken die konden worden gevouwen. In de moderne kunst is het gebruikelijk dat kunstenaars twee afzonderlijke panelen maken die zijn ontworpen om naast elkaar te worden opgehangen. Andere kunstenaars kunnen ervoor kiezen om de illusie van een tweeluik op een enkel paneel te creëren. Dit kan op verschillende manieren, waaronder een geverfde lijn om het stuk te verdelen of een enkele mat met twee vensters erin.
De geschiedenis van het tweeluik
Het woord tweeluik komt van de Griekse wortel "dis," wat "twee" betekent en "ptykhe," wat "vouwen" betekent. Oorspronkelijk werd de naam gebruikt om te verwijzen naar het vouwen van schrijftabletten die in de oude Romeinse tijd werden gebruikt. Twee planken - meestal van hout, maar ook van been of metaal - waren aan elkaar gescharnierd en de binnenvlakken waren bedekt met een waslaag, waarop gegraveerd kon worden.
In latere eeuwen werd het tweeluik een veelgebruikte manier om religieuze verhalen weer te geven of om heiligen en andere belangrijke figuren te eren. Het scharnier maakte er gemakkelijk draagbare altaarstukken van en voorkwam schade aan het kunstwerk.
Het British Museum categoriseert deze als "religieuze/rituele uitrusting" en ze overspannen de eeuwen in culturen over de hele wereld, inclusief het boeddhistische en christelijke geloof. Veel van deze stukken, zoals: een 15e-eeuws tweeluik met St. Stephen en St. Martin, werden gesneden in ivoor of steen.
Voorbeelden van tweeluiken in de klassieke kunst
Er zijn veel voorbeelden van diptieken in de klassieke kunst. Overlevende stukken uit de vroegste tijden zijn zeldzaam en worden meestal bewaard in collecties van 's werelds grootste musea.
Het Wilton-tweeluik is een interessant stuk van rond 1396. Het maakt deel uit van de overblijfselen van de kunstwerkencollectie van koning Richard II en is gehuisvest in The National Gallery in Londen. De twee eikenhouten panelen worden bij elkaar gehouden door ijzeren scharnieren. Het schilderij stelt Richard voor die door drie heiligen aan de Maagd Maria en het Kind wordt aangeboden. Zoals gebruikelijk zijn ook de tegenoverliggende zijden van het tweeluik beschilderd. In dit geval met een wapenschild en een wit hert (hert), die beide Richard symboliseren als eigenaar en erelid.
Op een vergelijkbare manier heeft het Louvre in Parijs, Frankrijk, een interessant tweeluik van de kunstenaar Jean Gossaert (1478-1532). Dit stuk, getiteld "Diptiek van Jean Carondelet" (1517), met een Nederlandse geestelijke genaamd Jean Carondelet tegenover de 'Maagd en Kind'. De twee schilderijen zijn van vergelijkbare schaal, kleurenpalet en stemming en de figuren staan tegenover elkaar.
Interessanter is de achterkant, met op het ene paneel het wapenschild van de geestelijke en op het andere een schedel met een ontwrichte kaak. Het is een treffend voorbeeld van vanitas-kunst en wordt vaak geïnterpreteerd als een commentaar op moraliteit en de menselijke conditie, verwijzend naar het feit dat zelfs de rijken moeten sterven.
Een modern voorbeeld van een tweeluik
Een van de bekendere tweeluiken in de moderne kunst is "Marilyn Diptiek" (1962, Tate) door Andy Warhol (1928-1987). Het stuk gebruikt dat beroemde portret van Marilyn Monroe dat Warhol vaak gebruikte in zijn zeefdrukken.
Een paneel van zes bij negen voet toont perfecte herhalingen van de actrice in kleur, terwijl het andere in hoog contrast zwart-wit is met duidelijke en opzettelijke gebreken. Volgens de Tate speelt het stuk in op de voortdurende thema's van de kunstenaar, namelijk 'de dood en de cultus van beroemdheden'.
bronnen
- "'Marilyn Diptiek', Andy Warhol, 1962." Taat.
- Royal Holloway en het Institute of Historical Research (IHR), University of London. "Het Wilton-diptiek." Het Wilton-tweeluik (Portret van Richard II)
- “Werk Diptiek van Jean Carondelet.” Diptiek van Jean Carondelet | Louvremuseum | Parijs
