Dziadek w jidysz to Zayde. Ponieważ hebrajski używa innego alfabetu niż angielski, co wymaga transliteracji, słowa często występują w kilku różnych pisowniach. Wariacje Zayde włączać Zaydee oraz Zaydeha.
Niektóre rodziny żydowskie wolą hebrajski Saba, ale zayde jest zdecydowanie bardziej tradycyjnym terminem. Saba jest częściej używany w Izraelu, ale Zayde jest bardziej popularny w Stanach Zjednoczonych. Niektórzy żydowscy dziadkowie mieszkający w Stanach Zjednoczonych wybierają bardziej popularne nazwiska, takie jak dziadek.
Dowiedz się więcej Termin babcia w jidysz. Zobacz także listę etniczne nazwy dziadków.
O jidysz
Jidysz wywodzi się od Aszkenazyjczyków, Żydów mieszkających w Niemczech i okolicach. Żydzi aszkenazyjscy mówili po niemiecku, ale zawierali wyrażenia z ustnej tradycji hebrajskiej. W końcu ta judeo-niemiecka mieszanka stała się odrębnym językiem znanym jako jidysz z pisemną formą. Słowo jidysz oznacza po prostu żydowski.
W judaizmie hebrajski jest znany jako „święty język”, tradycyjnie studiowany tylko przez mężczyzn. Natomiast jidysz był czasami nazywany „językiem ojczystym”, ponieważ łączył kobiety, którym nie wolno było uczyć się hebrajskiego, z ich dziedzictwem. Językiem domowym stał się jidysz, w synagodze hebrajski.
Gdy Żydzi zaczęli integrować się z większymi kulturami, wielu przyjęło języki tych kultur, a użycie jidysz spadło. Jednak na początku XX wieku nastąpiło odrodzenie zainteresowania jidysz. Holokaust i związana z nim diaspora spowodowały, że język ponownie wyszedł z użycia.
Niewielka, ale wpływowa część społeczeństwa żydowskiego stara się utrzymać przy życiu jidysz. Nadal mówi się o nim w konserwatywnych społecznościach, a niektórzy autorzy, zwłaszcza Isaac Bashevis Singer, zdecydowali się pisać w jidysz. Po otrzymaniu Literackiej Nagrody Nobla w 1978 roku Singer powiedział: „Jidysz nie powiedział jeszcze ostatniego słowa”.
Jidysz nie jest oficjalnym językiem Izraela. W sprawach urzędowych używa się hebrajskiego i arabskiego. Używanie jidysz było odradzane we wczesnych latach państwowości, ponieważ przywódcy starali się zjednoczyć ludność za jednym językiem, hebrajskim. Chociaż używanie jidysz nie jest już ograniczone i rzeczywiście podjęto oficjalne kroki, aby: zachowaj to, w jidysz nadal posługuje się coraz mniej Izraelczyków wraz ze śmiercią starszych pokoleń na zewnątrz.
Rzeczy, które Zayde mógłby powiedzieć?
Dziadek, który zna trochę jidysz, może użyć tych terminów, chociaż niektóre mają korzenie niemieckie lub hebrajskie:
- Kvell oznacza wyrażanie wielkiej przyjemności i dumy, na przykład gdy dziadek jest dumny z wnuka.
- Nosz oznacza zjedzenie lekkiej przekąski, jaką można by podzielić się z wnukiem.
- Mensch jest dobrym człowiekiem, osobą uczciwą, do której dążą dziadkowie.
- Miszpocza to rozszerzona rodzina lub sieć rodzinna, czasami obejmująca przyjaciół. Istnieje wiele wariantów pisowni tego terminu.
Język jidysz ma też wiele barwnych przejawów mądrości ludowej:
- „Jajka myślą, że są mądrzejsze niż kurczaki”. Chociaż nie mają doświadczenia, młodzi myślą, że są mądrzejsi od starszych.
- „Kraj płonie, a babcia myje włosy”. Jest to podobne do wyrażenia o tym, że Neron bawił się podczas płonącego Rzymu. Gdy zbliża się ruina, ludzie skupiają się na drobnych sprawach.
- „W złych czasach nawet grosz to pieniądz”. Kiedy pieniędzy jest mało, liczy się każdy grosz.
- „Gdyby jego słowo było mostem, bałbym się go przekroczyć”. Nie dotrzymuje słowa.
- „Nawet najdroższy zegar ma tylko 60 minut”. Niektórych rzeczy nie da się kupić za pieniądze, zwłaszcza czasu.
- – Powinien wypić za dużo oleju rycynowego. Niech dotknie go ból brzucha!
- – Powinien wyhodować drewniany język. Za dużo mówi.
- „Całun nie ma kieszeni”. Nie możesz tego zabrać ze sobą!
