Er zijn twee klassieke schilderstijlen geassocieerd met de oude meesters: sfumato en clair-obscur. Deze twee stijlen zijn net zo gelijk als kaas en krijt. Maar veel mensen slagen er nog steeds in om deze twee technieken te verwarren, en welke kunstenaars van welke van deze stijlen gebruik hebben gemaakt.
Sfumato en Leonardo da Vinci
Sfumato verwijst naar de subtiele gradatie van toon gebruikt om scherpe randen te verbergen en een synergie te creëren tussen licht en schaduw in een schilderij. Zoals Ernst Gombrich, een van de beroemdste kunsthistorici van de twintigste eeuw, uitlegt: "Dit is Leonardo's beroemde uitvinding... de vage omtreklijnen en zachte kleuren waardoor de ene vorm met de andere kan versmelten en altijd iets aan ons overlaat verbeelding."
Leonardo da Vinci gebruikt de techniek van sfumato met groot meesterschap. In zijn beroemdste schilderij, de Mona Lisa, die raadselachtige aspecten van haar glimlach zijn precies door deze methode bereikt, en de kijker wordt overgelaten om het detail in te vullen.
Hoe heeft Leonardo het effect van sfumato precies bereikt? Voor het schilderij als geheel selecteerde hij een reeks verenigende middentonen, vooral de blauw-, groen- en aardekleuren, die vergelijkbare niveaus van verzadiging hadden. Door de meest heldere kleuren voor zijn heldere kleuren te vermijden, die de eenheid zouden kunnen verbreken, creëerden de middentonen zo een ingetogen smaak aan het beeld. Leonardo da Vinci wordt als volgt geciteerd: "[w] als je een portret wilt maken, doe het dan bij saai weer of als de avond valt."
Sfumato gaat nog een stap verder met schilderen. Buiten het brandpunt van de foto gaan de middentonen over in schaduw en verdwijnen de kleuren in monochromatische donkere tinten, ongeveer hetzelfde als het effect van een fotografisch beeld met een klein brandpuntsbereik. Sfumato is een ideale keuze wanneer een portretoppas zich schaamt voor rimpels.
Clair-obscur en Rembrandt
In vergelijking met Leonardo da Vinci zijn de schilderijen van Caravaggio, Correggio en Rembrandt hebben een hardhandige benadering van licht en schaduw. De focus van het schilderij is verlicht, als in een schijnwerper, terwijl het omringende veld donker en somber is - zwaar, verbrand bruin dat overgaat in zwart. Dit is clair-obscur, letterlijk "licht-donker", een techniek die met veel succes werd gebruikt om dramatische contrasten te creëren. Rembrandt was bijzonder bedreven in deze techniek.
Het effect werd gecreëerd met opeenvolgende glazuren van transparant bruin. Renaissance bruintinten werden over het algemeen gemaakt van kleipigmenten, zoals sienna en omber. Ruwe sienna is iets donkerder dan een gele oker. Gebrande sienna heeft een roodbruine tint. Omber is een klei die van nature donker geelbruin is. Gebrande omber is donkerbruin. Tijdens de late Renaissance probeerden sommige Renaissance-kunstenaars andere bruintinten, zoals bitumen, dat op teer was gebaseerd, of verbrand beukenhout (bistro), maar deze veroorzaakten problemen in schilderijen van oude meesters door residu dat door de canvas.
U kunt het clair-obscur-effect creëren met glazuren van gebrande omber (of omber voor een warmer schilderij). Onthoud dat om hooglichten in de buurt van donkere schaduwgebieden bij te werken, de kleuren moeten worden opgewarmd. Voeg een beetje rood toe aan de mix om het verkoelende effect van de omringende donkere kleuren te compenseren.
Bijgewerkt door Lisa Marder.
bronnen:
Collins Dictionaries, "Collins English Dictionary", 7e editie, HarperCollins UK, juni 2015, UK
EM Gombrich, "The Story of Art", 16e editie, Phaidon Press, april 1995, New York
Philip Ball, "Bright Earth: The Invention of Colour", Vintage Books USA, mei 2008, NY
