Wina jest kluczową kwestią, gdy ktoś doznaje obrażeń w wypadku i pozywa inną stronę o odszkodowanie. W niektórych przypadkach pozwany może utrzymywać, że do powstania szkody przyczyniło się własne zaniedbanie powoda. Jeśli chodzi o odpowiedzialność za wypadek, sądy mogą ustalić winę na podstawie jednej z dwóch doktryn prawnych: zaniedbania przyczynionego lub zaniedbania porównawczego.
Kto zawinił?
Jeżeli w wypadku, w wyniku którego odniesione zostały obrażenia, biorą udział co najmniej dwie strony, strony mogą nie zgadzać się co do tego, kto zawinił. Rozważ następujący przykład.
Jest śnieżny poranek pod koniec października i Ellen jedzie na spotkanie biznesowe samochodem zarejestrowanym na należącą do niej firmę Elite Engineering. Ellen nie spodziewała się śniegu przez kolejny miesiąc i nie założyła jeszcze opon zimowych w swoim samochodzie. Zbliża się do skrzyżowania z czterokierunkowym znakiem stopu i naciska pedał hamulca. Ku przerażeniu Ellen samochód wpada w poślizg na śliskiej drodze i wjeżdża na skrzyżowanie. W tym samym momencie Jeff wjeżdża na skrzyżowanie po lewej stronie Ellen i jego sedan zderza się z samochodem Ellen. Ellen nie jest ranna, ale Jeff doznaje urazu głowy.
Jeff składa pozew przeciwko Elite Engineering ws uszkodzenie ciała. Twierdzi, że za jego obrażenia odpowiada Ellen, ponieważ nie zatrzymała się przed znakiem stopu. Jeff twierdzi również, że Ellen mogłaby uniknąć wypadku, gdyby założyła w swoim pojeździe opony zimowe przed nadejściem śnieżycy. Ellen odpowiada, że Jeff przyczynił się do obrażeń, ponieważ wjeżdżając na skrzyżowanie patrzył na telefon. Gdyby tak nie było, Jeff mógłby uniknąć zderzenia jazda rozkojarzona.
Zaniedbanie przyczynkowe i porównawcze
Zarówno doktryna zaniedbania przyczynkowego, jak i porównawczego wpływają na zdolność powoda do dochodzenia odszkodowania za szkodę, do której się przyczynił. Przepisy stanowe określają, która z tych doktryn ma zastosowanie. Prawo może mieć formę ustawy (prawo pisane) lub precedensu (wcześniejsza decyzja sądu).
1. Zaniedbanie składkowe
Zgodnie z teorią współudziału, dana osoba nie może odzyskać zdrowia każdy odszkodowania, jeżeli jego własne zaniedbanie przyczyniło się do powstania szkody. Powrót do zdrowia jest przedawniony nawet wtedy, gdy powód był jedynie w niewielkim stopniu odpowiedzialny za szkodę. W opisanym powyżej scenariuszu Jeffowi nie przysługiwałoby odszkodowanie, gdyby Ellen wykazała, że był choć w 1% odpowiedzialny za jego obrażenia.
Zanim wprowadzono przepisy dotyczące odszkodowań dla pracowników, pracodawcy mogli stosować doktrynę przyczynienia się do zaniedbania, aby odeprzeć procesy sądowe składane przez poszkodowanych pracowników. Zwykle kończyły się sukcesem, gdyż niewielu pracowników potrafiło udowodnić, że odniesione obrażenia powstały wyłącznie z winy pracodawcy.
W dzisiejszych czasach przyczynienie się do zaniedbania jest powszechnie uważane za zbyt surowe. Został on porzucony we wszystkich stanach z wyjątkiem kilku.
Ponieważ przyczynienie się do zaniedbania jest tak surowe, tylko kilka stanów nadal używa go jako zasady wiodącej.
2. Zaniedbanie porównawcze
Większość stanów przyjęła doktrynę względne zaniedbanie. Zgodnie z tą teorią odszkodowanie za obrażenia jest proporcjonalne do stopnia jego odpowiedzialności. Osoba fizyczna może kwalifikować się do odszkodowania, nawet jeśli jej zaniedbanie przyczyniło się do powstania szkody. Istnieją dwa rodzaje reguł dotyczących zaniedbań porównawczych: czyste i zmodyfikowane.
Czyste zaniedbanie porównawcze
Około jedna czwarta stanów w USA przestrzegają doktryny czyste względne zaniedbanie. W tych stanach dana osoba jest uprawniona do odszkodowania jedynie w takim zakresie, w jakim posiadała nie odpowiedzialny za kontuzję. Załóżmy na przykład, że sąd uzna Jeffa za w 25% odpowiedzialny za uraz głowy. Sąd przyznałby mu 50 000 dolarów, gdyby nie korzystał z telefonu podczas jazdy. Ponieważ jego uwagę rozproszyła rozmowa telefoniczna, sąd zmniejsza jego kwotę o 25%, co stanowi jego proporcjonalną odpowiedzialność. Otrzymuje tylko 37 500 dolarów.
Główną wadą czystego zaniedbania porównawczego jest to, że umożliwia ono osobie odzyskanie odszkodowania za szkodę, za którą była w dużej mierze odpowiedzialna. Opierając się na tej teorii, Jeff mógłby odzyskać 1% z przyznanego odszkodowania w wysokości 50 000 dolarów (500 dolarów), nawet jeśli w 99% był odpowiedzialny za obrażenia. Aby zaradzić takim sytuacjom, wiele państw przyjęło doktrynę zwaną zmodyfikowane zaniedbanie porównawcze.
Zmodyfikowane zaniedbanie porównawcze
Około dwie trzecie stanów przyjęło zmodyfikowaną zasadę dotyczącą zaniedbania porównawczego, zgodnie z którą odszkodowanie przyznawane jest jedynie za tę część szkody, która nie została przypisana powodowi. Odszkodowanie jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wina danej osoby nie przekracza określonego progu, zwykle 50% lub 51%.
Większość stanów w USA przyjęła zasadę opartą na zmodyfikowanym zaniedbaniu porównawczym.
Załóżmy na przykład, że Jeff pozywa Elite Engineering w stanie, w którym obowiązują zmodyfikowane przepisy dotyczące zaniedbań porównawczych z progiem 50%. Oznacza to, że osoba poszkodowana może uzyskać odszkodowanie, jeśli jest odpowiedzialna za obrażenia w mniej niż 50%. Jeśli sąd uzna, że Jeff jest odpowiedzialny za 40% obrażeń, Jeff będzie uprawniony do otrzymania 60% odszkodowania, które otrzymałby, gdyby nie przyczynił się do powstania obrażeń. Jeżeli jednak sąd uzna, że Jeff jest w 60% odpowiedzialny za odniesione obrażenia, Jeff nie będzie uprawniony do odszkodowania, ponieważ jego stopień odpowiedzialności przekracza próg 50%.
